Likwidacja szkody w branży transportowej

Przeczytaj także: 4 prawdy na temat BLS

Istotne, aby w przy wypadku zadbać co najmniej o protokół policyjny lub oświadczenia świadków. Kwestie związane z ustaleniem kto jest winny z reguły budzą wątpliwości i są przedmiotem późniejszych sporów, zwłaszcza, gdy jedna ze stron przyczyniła się do wypadku, kolizji drogowej czy innego zdarzenia.

Zasada winy

Przy zasadzie winy do naprawienia szkody zobowiązany jest sprawca, który w sposób zawiniony (umyślnie lub w wyniku niedbalstwa) spowodował szkodę. Pojęcie winy nie zostało zdefiniowane w ustawie, przyjmuje się jednak, że stanowi ona naganną decyzję człowieka, związaną z podjętymi przez niego działaniami, czyli na przykład uderzenia w inny pojazd. Powszechnie rozróżniamy dwa rodzaje winy: umyślna i nieumyślna.

Wina umyślna. Sprawca posiada świadomość negatywnego skutku swojego zachowania oraz zmierza do wywołania owego skutku.

Wina nieumyślna. Występuje w dwóch sytuacjach. W pierwszej sprawca (np. kierowca) przewiduje, że jego zachowanie może prowadzić do negatywnego skutku, ale liczy na jego uniknięcie. Może też dojść do wydarzenia, w którym sprawca nie przewiduje, że jego zachowanie może prowadzić do negatywnego skutku, choć mógł i powinien to przewidzieć.

Zasada ryzyka

W pewnych ustawowo wskazanych przypadkach odpowiedzialność za zaistniałą szkodę poniesie osoba, która na powstanie owej szkody nie miała żadnego wpływu.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym na zasadzie ryzyka funkcjonuje odpowiedzialność za:

• produkt niebezpieczny,
• szkody wynikłe z ruchu pojazdu z udziałem użytkownika samochodu z wyjątkiem zderzenia się aut,
• zawalenie się budowli,
• wyrzucenie, wylanie lub upadek przedmiotu z pomieszczenia,
• prowadzącego przedsiębiorstwo wprowadzane w ruch za pomocą sił przyrody.

Zasada słuszności

Warto zwrócić również uwagę na zasadę słuszności. Tutaj zobowiązana do naprawienia szkody może zostać osoba, która w świetle prawa odpowiedzialności nie ponosi, bowiem za takim rozwiązaniem przemawiają zasady współżycia społecznego.

Odpowiedzialność deliktowa i kontraktowa

Dla przedsiębiorców branży samochodowej i transportowej istotne w większości przypadków są ustalenia odnoszące się do winy kierowcy i odpowiedzialności przewoźnika/podmiotu użytkującego flotę za działania kierowców na podstawie umowy o pracę czy też umowy zlecenia. Odpowiednio skonstruowania umowa z pracownikiem pozwala na uniknięcie strat lub otrzymanie odszkodowania od firmy ubezpieczeniowej. Ponadto wyróżniamy dwa rodzaje odpowiedzialności: deliktową i kontraktową.

Aby w ogóle można było mówić o powstaniu odpowiedzialności odszkodowawczej zarówno w reżimie deliktowym jak i kontraktowym, konieczne jest łączne wystąpienie trzech przesłanek: zdarzenia, które szkodę spowodowało, szkody i związku przyczynowego między zdarzeniem a szkodą. Czyli przekładając to na „język motoryzacyjny” musi dojść do wypadku/kolizji z określonych przyczyn (zagapienie się, nieprzestrzeganie przepisów, awaria samochodu, itp.) powodujących skutki zdrowotne, zniszczenie/uszkodzenie pojazdu, itd.

Koszt dnia postoju

Pojęcie szkody podobnie jak pojęcie winy nie zostało zdefiniowane w ustawie. Powszechnie przyjmuje się, że szkodę stanowi ogół uszczerbków w dobrach lub interesach chronionych prawem, doznanych przez poszkodowanego wbrew jego woli. W doktrynie prawa cywilnego rozróżnia się szkodę majątkową oraz szkodę niemajątkową. Szkoda niemajątkowa w Kodeksie cywilnym określona została krzywdą (art. 445 K.c.).

Na szkodę majątkową składają się straty rozumiane jako zmniejszenie majątku poszkodowanego, polegające bądź na zmniejszeniu aktywów bądź na zwiększeniu pasywów oraz utracone korzyści: wartość o jaką nie wzrósł majątek poszkodowanego, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Inaczej jest w systemie amerykańskim czy anglosaskim - możemy tam uzyskać tytułem odszkodowania wielokrotność uszczerbku w majątku. W branży transportowej przykładowo za jeden dzień przestoju w transporcie międzynarodowym przyjmuje się szacunkowo od 150 do 250 euro tytułem utraconych korzyści związanych z tym, że pojazd nie mógł wykonywać w tym czasie innego przewozu. Szkoda obejmuje wiele aspektów w tym wynagrodzenie pracowników, koszty naprawy, noclegów, parkingu, holowania, itd.

Pieniądze lub naprawa szkody

Na temat naprawienia szkody majątkowej przeczytamy w Kodeksie cywilnym. Wyraża on zasadę pełnego odszkodowania i stanowi, że w przypadku braku odmiennego przepisu, ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, jakie poszkodowany poniósł. Do tego dochodzą także korzyści mogące zostać osiągnięte przez przedsiębiorcę, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Jak wyżej wskazano, dotyczy to przykładowo naprawy samochodu, czy też utraconych korzyści za zlecenia transportowe, których w tym czasie nie można było wykonać.

Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego - bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia pieniężnego. W większości przypadków roszczenia obejmują żądanie określonej kwoty za naprawę, holowanie czy postój pojazdu w oparciu o udokumentowane fakturami wydatki.

Trzeba udowodnić winę

Przedsiębiorca dochodzący swoich roszczeń przeciwko sprawcy szkody w reżimie odpowiedzialności deliktowej zobowiązany jest udowodnić, że poniósł szkodę oraz adekwatność i winę sprawcy – to na nim spoczywa ciężar przedstawienia określonych argumentów. Obowiązek odszkodowawczy winnego zdarzenia może zostać ograniczony stosownie do stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody. Dlatego tak istotne jest w przypadku sporu, aby zadbać o odpowiednią dokumentację, by udowodnić stan faktyczny. Przykładowo kierowca mógł przyczynić się do wypadku, bo nieodpowiednio zaparkował pojazd, wykonał niedozwolony manewr na drodze, rozmawiał przez telefon bez skorzystania z zestawu głośnomówiącego.

Szkody majątkowe

W przeciwieństwie do odpowiedzialności deliktowej odpowiedzialność kontraktowa obejmuje jedynie szkody majątkowe. Sprawca szkody odpowiada natomiast za naruszenie zobowiązania – w sytuacji braku wykonania określonych czynności lub nienależytym ich wykonaniu. Dlatego też powód zobowiązany jest do wykazania zaistnienia szkody oraz niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Przekładając język prawny na „język transportowy”, odpowiednie uregulowania zawiera tutaj prawo przewozowe. Przewoźnik odpowiada za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie pomiędzy przyjęciem jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w dostawie - bez względu na okoliczności, które to spowodowały.

Odpowiedzialność za inne podmioty

Terminologia prawna traktuje sprawcę szkody jako dłużnika a ofiarę jako wierzyciela. Dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności, chyba że ze szczególnego przepisu ustawy lub czynności prawnej wynika co innego. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, odpowiada on za własne działanie lub zaniechanie działania i zaniechanie działania osób, z których pomocą wykonuje lub powierza wykonanie zobowiązania. Zatem musi się liczyć z konsekwencjami w przypadku nieprawidłowego wykonywania czynności przez inne podmioty, gdy można im przypisać niezachowanie należytej staranności. Dotyczy to wszelkiego rodzaju podwykonawców i pracowników firmy, również przewoźnika.

Dlatego zgodnie z Kodeksem cywilnym strony umowy mogą modyfikować odpowiedzialność dłużnika względem wierzyciela, w tym także ustalić, że wierzyciel będzie ponosił odpowiedzialność na zasadzie innej niż wina. W takich przypadkach ta sama zasada będzie miała zastosowanie do osób trzecich, z których pomocą dłużnik wykonuje zobowiązanie. Przykładem tego typu rozwiązań są kary umowne.

Niezbędna dokumentacja

Jeżeli świadczenie dłużnika stało się niemożliwe z powodu okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność, wówczas zgodnie z dyspozycją art. 471 K.c., zostaje on zobowiązany do naprawienia wierzycielowi szkody jaka wynikła z powodu niewykonania całego zobowiązania bądź jego części. Inaczej sytuacja wygląda przy zobowiązaniach wzajemnych, wówczas wierzyciel ma prawo zażądać odszkodowania od dłużnika na zasadach ogólnych lub odstąpienia od umowy – według własnego wyboru.

Ważne, aby przy likwidacji szkody gromadzić wszelkiego rodzaju dokumentację, w tym faktury, protokoły, adnotacje policyjne, zdjęcia, oświadczenia świadków, e-maile, korespondencję handlową, itp. To pozwali w przyszłości udowodnić jakie szkody ponieśliśmy, w jakiej wysokości i kto za to odpowiada.


Radosław Pluciński
radca prawny
www.radcyprawni.net