Wspólne przejazdy a odpowiedzialność kierowcy

Przeczytaj także: Wspólne przejazdy: jaka odpowiedzialność kierowcy?

Uwaga: przewóz za darmo nie zawsze jest grzecznościowy …

Zasady odpowiedzialności kierowcy wobec pasażerów zostały uregulowane w kodeksie cywilnym (KC). Zapisy KC wyraźnie rozróżniają przewóz związany z interesem kierującego oraz przewóz z grzeczności. Ta druga sytuacja ma miejsce, gdy łącznie zostaną spełnione dwa warunki:

• kierowca nie otrzymuje wynagrodzenia za przewóz
• przewóz nie jest związany z osobistym interesem kierowcy

Nina Kuczyńska z porównywarki ubezpieczeń Ubea.pl zwraca szczególną uwagę na drugi z wymienionych warunków. Wskazuje on, że przewóz z grzeczności nie będzie miał miejsca np. wtedy, gdy rodzic odwozi swoje dzieci do szkoły lub przewozi lekarza wezwanego do chorego członka rodziny. W obydwu przypadkach, kierowca mimo braku odpłatności za przejazd działa w sposób interesowny (zabezpiecza interesy rodziny). Pewne znaczenie dla oceny poszczególnych zdarzeń może mieć wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23 listopada 2006 r. (sygn. akt I ACa 678/06). Można w nim przeczytać, że: „przewóz grzecznościowy nie jest identyczny z pojęciem przewozu nieodpłatnego. Przewóz z grzeczności ma miejsce tylko wówczas, gdy osoba przewożąca kieruje się poczuciem grzeczności w potocznym tego słowa znaczeniu”. Sąd Najwyższy ponad 30 lat wcześniej (w wyroku z 17 kwietnia 1970 r. – sygn. I CR 73/70 OSNC 1970/12/233) uznał, iż „nie jest przewozem z grzeczności (…), przewóz dokonany przez posiadacza samochodu w wykonaniu zawartej z przewożonym umowy, że wspólnie tym samochodem odbędą wycieczkę, przy czym część kosztów podróży poniesie przewożony”. Zgodnie z zaprezentowanym stanowiskiem SN nawet niewielka opłata za przewóz wyklucza grzecznościowy charakter takiej przysługi.

Osoba przewożona z grzeczności znajduje się w gorszej sytuacji

Przewóz z grzeczności może mieć miejsce np. wtedy, gdy kierowca zupełnie za darmo podwozi nieznajomego autostopowicza. Jeśli w takiej sytuacji dojdzie do wypadku, to podczas oceny odpowiedzialności kierowcy trzeba zastosować kodeksową zasadę winy. Pasażer otrzyma odszkodowanie tylko po wykazaniu, że kierujący ponosi winę za wypadek (np. w związku z przekroczeniem dopuszczalnej prędkości). Sytuacja osoby przewożonej bezinteresownie stanowi wyjątek od ogólnej zasady. Zgodnie z nią odpowiedzialność wobec pasażerów nie zależy od winy kierującego i jest oparta na kodeksowej zasadzie ryzyka.

„Kierowca odpowiadający według zasady ryzyka może uwolnić się od odpowiedzialności tylko wtedy, gdy wykorzysta jedną z przesłanek egzoneracyjnych (np. udowodni, że całkowitą winę za wypadek ponosi osoba trzecia lub poszkodowany)” – wyjaśnia Nina Kuczyńska.