Egzaminy na prawo jazdy: dobry biznes WORD-ów?

Przeczytaj także: NIK sprawdzi szkoły jazdy i WORD-y

Forum Obywatelskiego Rozwoju przeanalizowało system egzaminowania kandydatów na kierowców obowiązujący w Polsce. Punktem wyjścia do analizy było porównanie zdawalności egzaminów na prawo jazdy w Polsce i w innych krajach. Jak zauważają autorzy raportu FOR, w Polsce zdawalność wynosi około połowy zdawalności w innych państwach, takich jak Wielka Brytania, Irlandia, Szwecja czy Niemcy.

Twórcy raportu stawiają tezę, że niska zdawalność jest skutkiem pewnej patologii w funkcjonowaniu przeprowadzających egzaminy Wojewódzkich Ośrodków Ruchu Drogowego. Praktykę taką umożliwia prawo, które ośrodkom egzaminacyjnym dało monopol na egzaminowanie. Dodatkowo, WORD-y dysponują całymi wpływami z egzaminów, w tym egzaminów poprawkowych, a prawo pozwala na samodzielne decydowanie ośrodkom egzaminacyjnym o sposobie wykorzystania tych przychodów. Według Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Ośrodków Szkolenia Kierowców aż 70 proc. przychodów WORD-y osiągają z egzaminów poprawkowych.

Dodatkowe środki mogą być przeznaczane m.in. na wynagrodzenia. Składnikami płac egzaminatorów są wynagrodzenie zasadnicze, dodatek zadaniowy oraz premie. Prawo jednak daje dyrektorom WORD-ów dużą dowolność w premiowaniu egzaminatorów, co w połączeniu z regułą, że im wyższe przychody WORD-ów, tym wyższe środki na wynagrodzenia, rodzi systemową "pokusę" oblewania kandydatów w celu uzyskania wyższych premii.

Teza ta znajduje odbicie w statystykach wynagrodzeń. Jak podają autorzy raportu, opierając się o dane z 27 ośrodków, przeciętne wynagrodzenie egzaminatorów w latach 2007-2012 wyniosło 5.871 zł brutto miesięcznie, podczas gdy w tym samym czasie średnia płaca w gospodarce narodowej wg GUS wynosiła 3.147 zł.

Zdaniem autorów raportu, sytuacja prawna WORD-ów jest swego rodzaju hybrydą, realizują bowiem one z jednej strony zadania publiczne, zachowując się z drugiej strony niemal jak firma komercyjna maksymalizująca zysk, z trzeciej zaś strony nie podlegają ograniczeniom typowym dla sektora publicznego - czyli mają możliwość decydowania o własnych dochodach i sposobach wydatkowania pozyskanych środków.

FOR poza zwiększeniem zysków WORD-ów nie dostrzega pozytywów takiego systemu egzaminacyjnego. Niska zdawalność nie przekłada się bowiem na zwiększenie bezpieczeństwa. Śmiertelność na polskich drogach, choć spowodowana większą liczbą przyczyn niż jakość nauczania i egzaminowania, jest jedną z najwyższych w UE.

"Egzamin na prawo jazdy jest usługą narzucaną obywatelom przez państwo. W porównaniu do innych krajów, zwłaszcza biorąc pod uwagę niską zdawalność, czyli wymuszone wielokrotne płacenie za tę usługę, jest to usługa droga" - konkludują autorzy raportu. Jako rozwiązanie tej patologicznej sytuacji proponują zmianę systemu finansowania WORD-ów, poprzez zniesienie samodzielnej gospodarki finansowej w tych instytucjach.